Kształtowanie społeczeństwa obywatelskiego to budowanie świadomości wśród ludzi, że mogą mieć wpływ na rzeczywistość. Kolejnym narzędziem z którego mogą skorzystać obywatele jest referendum.
Społeczeństwo obywatelskie kwitnie w Szwajcarii, gdzie w drodze referendum obywatele decydują o najważniejszych sprawach. Referenda w Polsce są mało popularne, z uwagi na dużą liczbę podpisów konieczną do jego przeprowadzenia. Samorządy same z siebie także nie korzystają z tej możliwości, ponieważ jest bardzo kosztowna. Społeczeństwo obywatelskie oparte o referenda to melodia przyszłości. Istotne będzie wprowadzenie e-voitingu, czyli głosowania przez internet. To znacząco zmniejszy koszty organizacji referendów.
Co możemy osiągnąć za pomocą referendum:
- odwołać organ stanowiący,
- rozstrzygnąć sprawę dotyczącą wspólnoty, mieszczącej się w zakresie zadań i kompetencji organów danej jednostki,
- zmienić sprawy społeczne, gospodarcze lub kulturowe wspólnoty (np. likwidacja straży miejskiej, dwujęzyczne tablice),
- odwołać wójta (burmistrza, prezydenta miasta),
- samoopodatkować się na cele publiczne mieszczące się w zakresie zadań i kompetencji organów gminy.
Referendum może zostać przeprowadzone z inicjatywy organu stanowiącego danej jednostki samorządu terytorialnego lub na wniosek co najmniej:
- 10% uprawnionych do głosowania mieszkańców gminy albo powiatu,
- 5% uprawnionych do głosowania mieszkańców województwa.
Jeśli mowa o referendum z inicjatywy mieszkańców, to z wnioskiem może wystąpić:
- grupa co najmniej 15 obywateli, którym przysługuje prawo wybierania do organu stanowiącego danej jednostki samorządu terytorialnego, a w odniesieniu do referendum gminnego – także 5 obywateli, którym przysługuje prawo wybierania do rady gminy,
- statutowa struktura terenowa partii politycznej działająca w danej jednostce samorządu terytorialnego,
- organizacja społeczna posiadająca osobowość prawną, której statutowym terenem działania jest co najmniej obszar danej jednostki samorządu terytorialnego.
Przepisy odnośnie referendum
Jako inicjator, musisz powiadomić na piśmie przewodniczącego zarządu danej jednostki samorządu terytorialnego o zamiarze zorganizowania referendum. Warto zapytać pisemnie przewodniczącego o liczbę mieszkańców jednostki samorządu terytorialnego uprawnionych do głosowania, objętych stałym rejestrem wyborców w gminie na koniec kwartału poprzedzającego złożenie wniosku.
Jeśli referendum ma na celu odwołanie prezydenta lub burmistrza, to o zamiarze referendum musisz powiadomić również komisarza wyborczego. Następnie na swój koszt ogłaszasz mieszkańcom przedmiot planowanego referendum – chodzi o ogłoszenie w prasie wydawanej na terenie samorządu.
Gdy powiadomisz przewodniczącego o planowanym referendum, masz 60 dni na zebranie podpisów od wymaganej liczby mieszkańców, którzy chcą poprzeć inicjatywę w tej sprawie. Na karcie potrzebne jest nazwisko, imię, adres zamieszkania i numer ewidencyjny PESEL mieszkańca. Dane te muszą zostać potwierdzone własnoręcznym podpisem.
Podstawa prawna: art. 4 i 170 Konstytucji RP, ustawa z 15 września 2000 o referendum lokalnym
