Kształtowanie społeczeństwa obywatelskiego to budowanie świadomości wśród ludzi, że mogą mieć wpływ na rzeczywistość. Kolejnymi narzędziami wpływu obywatelskiego są budżet obywatelski i konsultacje społeczne.
Budżet obywatelski
Partycypacja obywateli w sprawowaniu władzy zaczyna się od decydowania o tym, na co idą pieniądze zabrane w podatkach. Społeczeństwo obywatelskie nalega na władzę, aby zwiększyło decyzyjność obywateli. Budżet obywatelski, a dokładnie jego wysokość wyrażona w procencie dochodów miasta, świadczy o skali obywatelskości samorządu.
Budżet w moim mieście wynosi 160 mln zł, a mieszkańcy mogą decydować o 0% tych pieniędzy. Są miasta gdzie jest ciut lepiej, ale z reguły kwota o jakiej mogą decydować mieszkańcy nie przekracza 2% dochodów miasta.
Budżet obywatelski polega na zgłaszaniu projektów do wykonania w mieście. We wniosku musisz oszacować koszty przedsięwzięcia i pozbierać podpisy od mieszkańców popierających projekt. Zdarzają się projekty, które mają oszacowane koszty, są realne do wykonania i zdobyły poparcie mieszkańców, ale nie są po myśli ekipy rządzącej.
Decyzyjność urzędnicza powinna w przypadku budżetu obywatelskiego zejść na trzeci plan. Niestety, w większości przypadków takie projekty są wyrzucane do kosza.
W 2018 r. do ustaw o samorządach: gminnym, powiatowym i województwa, dodano regulacje o budżecie obywatelskim. Szczegóły projektu budżetu obywatelskiego określi uchwała rady. Niestety, w gminach niebędących miastami na prawach powiatu budżet obywatelski nie będzie obowiązkowy. W miastach na prawach powiatu wyniesie minimum 0,5% wydatków gminy.
Podstawa prawna
Art. 1 pkt 1 lit. b, art. 2 pkt 1 lit. b i art. 3 pkt 1 lit. b ustawy z dnia 11 stycznia 2018 r. o zmianie niektórych ustaw w celu zwiększenia udziału obywateli w procesie wybierania, funkcjonowania i kontrolowania niektórych organów publicznych (Dz.U. z 2018 r. poz. 130)., Art. 15 ustawy z dnia 11 stycznia 2018 r. o zmianie niektórych ustaw w celu zwiększenia udziału obywateli w procesie wybierania, funkcjonowania i kontrolowania niektórych organów publicznych (Dz.U. z 2018 r. poz. 130).
Konsultacje społeczne
Konsultacje społeczne są niewiążące dla władz samorządowych, ale mogą odgrywać istotną rolę. Zwłaszcza, że niewiele osób bierze w nich udział. Niekiedy władza zaznacza, że konsultacje będą miały poważny wpływ na decyzję i zdania dotrzymuje. W ramach konsultacji lokalne władze przedstawiają mieszkańcom swoje plany dotyczące np. zmiany aktów prawnych, inwestycji lub innych przedsięwzięć.
Zasady i tryb przeprowadzania konsultacji społecznych określa uchwała rady odpowiedniej jednostki samorządu terytorialnego (gminy, miasta, powiatu, województwa). Zdarza się, że władze miasta pozwalają inicjować konsultacje społeczne radzie dzielnicy, młodzieżowej radzie miasta i samym mieszkańcom. Informacja o konsultacjach pojawia się na stronie internetowej Urzędu Miasta wraz z formularzem, a po zakończeniu konsultacje – z wynikami.
Podstawa prawna
Art. 4, 54, 61 i 74 Konstytucji RP, ustawy o samorządzie gminny, powiatowym i wojewódzkim.
